Солонгост бизнесс аялал хийсэн тэмдэглэл #3

Гадаад явсан хүмүүс аль болох гоё зургаа постлодог. Манайхан солонгос руу зөндөө аялалын визээр явдаг. Гэхдээ ихэнх нь дан аялдаггүйг хэлдэггүй ч бүгд мэддэг. Хүнд гоё харагдах хэрэгтэй. Биеэ гоё авч явбал гоё. Гэхдээ зарим зүйлс үнэнээр байх хэрэгтэй. Ажил хийгээд хөдөлмөрлөж авсан зүйлийг хүн үнэлнэ. Гэхдээ улайм цайм мань тэнд очиж шоппинг хийж ирлээ гэх хэрэггүй л байх. Хүнд муугаа үзүүлэхгүй гэх бодол зөв ч гэлээ, худлаатаж томрох нь буруу хандлага мэт. Би энэ үйлдвэрт нэг өдөр ажилласан. 10жилийн биеийн тамирын заалыг 6-8 үржсэн юм шиг том талбайтай, өндөр таазтай агуулах заал. Пиво, вино, печень зэрэг дээр шошго наасан. 

Эхэндээ пиво энэтэр гээд маазарч л байлаа нэг литрийн шилтэй пиво цаг өнгөрөх тусам гаранд хүнд санагдаж, гар ядарсан өвдсөн. Хэсэг хугацаанд печений гадар талд шошго наасан. Ямар их баярлаваа. Энэ ажлын хэцүү нь байнга зогсдог. Гэхдээ авууштай нь аяга угаадаг шиг өдөржин усны гутал өмсөхгүй тул бөөрөнд нөлөөлнө. Хөл хөлөрч чийгтэнэ гэж байхгүй. Энэ миний өдрийн хоол, ихэнх нь ногоо. Энэ гурилан дотор жоохон мах бий. Би Монгол хүн маханд дуртай. Гэхдээ хааяа хөнгөн хоол идэж ходоодоо амраах нь зөв гэж өөртөө хэлээд цадсан болсон. Энэ ажлын хамгийн сонирхолтой нь энэ бараануудын үйлдвэрлэгдсэн огноо ирэх жилийн он сар өдөр байсан юм. Тэгээд бодсон. Ийм л юм бид иддэг, уудаг юм байна. Бараг хугацаа нь дуусдаг ч юм уу. Ажил хүнийг голдгоос, хүн ажлыг голдоггүй гэдэг байхаа. Гэхдээ би дахиад л илүү сайн сурах ёстой, хэлний боловсрол эзэмших ёстой гэж бодсон. 

Энд надаас өөр ингэж зараг авах хүн байх ч үгүй байхаа хаха.

Үргэлжлэл бий~

Оюутнуудад

Би нээрээ оюутан байхдаа хичээл тараад их зөнгөртдөг байжээ. Найзуудындаа очиж, хоол хийж идээд л, гудамж метрлэж алхдаг байлаа. Зөндөө өдрүүд тэгж өнгөрсөн. Тэрний оронд зарим өдөр нь хэлний дамжаа, хөгжмийн сургалтанд сууж байхгүй яаавдаа гэж одоо их бодох юм. Тэгсэн бол өдийд нэг хөгжим тоглодог бас нэг илүү хэл мэддэг, тэр хэл дээрээ ном уншдаг болчихсон байхгүй юу. Ажилд орсны дараа одоо тэр цаг нь гарахгүй байна. 

Заримдаа хичээлээ сайн уншихын оронд, солонгос драма үзэж эморно. Миний эморол ер нь их эртнээс эхлэлтэйн байна. Хаха. Гол нь хийх юмнуудаа хийчихээд эморох ёстой юм билээлдээ. Миний амьдрал нэг их муудаагүй лдээ. Зүгээр би одоо байгаагаасаа илүү өөрийгөө хөгжүүлсэн байж болох байлаа. Сургуулиа А төгсөөгүйдээ харамсаж байсан ч, дараагийн шатанд нь дүнгээ ахиулсан. Энхжин тогтвортой суугаад, номын санд олон цаг өнгөрүүлээд, бие даалтыг цагийг нь тулгаж биш бага багаар хийгээд хугацаанд нь өгдөг болсон. Цагаа хэрэггүй олон олон зүйлд биш, чухал гэсэн зүйлстээ зарцуулж сурсан. Гэхдээ Хожуу.

Тиймээс ажил дээр гарахаасаа өмнө оюутан байхдаа, дэмий зөнгөртөх цагаа өөртөө зарцуулаарай гэж оюутнуудад зөвлөмөөр байна.Тэгэхээр чөлөөт цагаа аль болох үр, дүнтэй, өөртөө хэрэгтэй зүйлд зарцуулж сургалтанд сууж, сайн дурын ажил хийж, өөрийгөө хөгжүүлэх зүйлд зарцуулаарай~

Л.Энхжин

Make lemonade

There is a glass dome building, sizes of buses and vehicles, going forward and past through the window of Beijing airport. I could not get on a plane. This time the reason was really stupid. I bought cheaper ticket online and misspelled one letter of my surname accidentally. Eventually, I became not me. Then, I could not go to Hong Kong just before I get there. The moment that two of my friends going to the gates, the moment that we hugged each other with weeping eyes and the last moment you were there alone, feeling lost and miserable. 

Then, I stood there stupidly, realizing my self that I am no one and nothing once you crossed the border. Now, the plane has boarded… There are people, all unknown, everywhere around me. Some of their smiley faces seem empty. I thought airport is amazing and important place where magic happens. Unfortunately, this time I noticed this was just a passing point. There is no magic; instead, there are profit places such as restaurants, shops and empty seats that people sit for a while during their travel. This building feels empty. The moment you cannot do anything, even you realized that you made mistake, is the empty, gloomy and crashed. 

So, there was no magic this time, I went to home in the following day. But these failed days would be a part of my life journey. Everyone learns from their mistakes. Anyways, life goes on….. Then I ordered my favorite Green tea latte with whipping cream on at the airport and sat there few hours, pondering my life; then, flew my home in the evening. If life throws a lemon to you, make lemonade with it.

Хорвоо дээр таниас ондоо хүмүүс байдгийг хүлээн зөвшөөрөх

    Осоржамааг үзэн ядаж байна уу? Өнөөдөр танд хэн нэгэн цамц чинь онцгүй байна гэж хэлсэн үү? Авъяаслаг Монголчуудад орсон тэр нэг залуу арай л өөр юм хийсэн бол тээ. Арчаагүй тээ. Энэ охин үсээ их тэнэг сүлжжээ. Зүгээр боочихгүй. Чи тэрийгээ тэгэхгүй яасан юм. Чи ийм байж хэрэггүйээ. Шал тэнэг хобби юу үгүй юу? гэж хэлж байхдаа та тэр хүмүүсийг өөр шигээ хэвэнд цутгахыг хүссэн. 

     Таны хэвэнд таарахгүй тэр өөрийгөө өөрчлөх гэж оролдох үедээ Тэр биш болж эхэлдэг. Оронд нь бусдын нүдэнд таалагдах хичээсэн хуурамч би болно. Түүнийгээ өөрөө ч мэдэлгүй өөртөө улам итгэлгүй болно. Нэгэнд таалагдахад нөгөө нь бас нэг юм хэлнэ. Бид ийм л хандлагатай, өөрөөсөө өөр байгаа хүнийг гаж буруу, тэнэг мангар гэж дүгнэдэг. 

     Тэгээд үр хүүхдээ ч яг өөр шигээ хэвэнд цутгаж, бусдын орон зай сонирхлыг хүндэлдэггүй, гоочилдог, тэнэг гэж боддог хүнээр өсгөдөг. Байгаагаар нь харж, ойлгож бусад хүмүүс таниас өөр гэдгийг хүлээн зөвшөөрөөд л сурчих. Таныг хэлсэн хэлээгүй хорвоо тэднийг даадаг юм. Таны хийх ёстой зүйл бол сайн тал руу нь хөтлөх, үлгэрлэх, чадахгүй бол угаасаа тус болохгүй бол лай болохгүй л амьдрах юм. 

Ер нь танд хамааралгүй юмыг оролдохгүй л байгаад сурчихвал. Өмхийг оролдохгүй бол үнэртэхгүй гэдэг дээ. 

      

Like my desk

Another place occupies my life is my writing desk where the surface is an organized mess (despite my mom's overdramatized description of a war site). She says similar comment on my clothing shelf, too. There is a pile of books on the top of each other, some of them I have never read, but want to. I realized that somehow I did not like to buy books few years ago, which I thought useless. Then now, I would love to read them, but don't really have time for that. I did not value books in the past than I do now. Next to that, there is a stack of papers related to work and random academic books, always stays there until they are needed. If you look around there some pictures, post it notes and name tags are hanging on the wall. 

In front of me, there is a space for my laptop where music plays that I dance to, where words overflow my blog. Excited, joyful, desolated and pondered thoughts go out and walk to be scripted on to the screen. Once, I wanted to share everything I thought right to everyone. Strangely, once in a while I do not feel so. There are times you feel extrovert and introvert at the same time. They cannot be in the same body in my old perspective. In fact, they can. In front of my wooden desk, I felt different me many times. I do sometimes accept myself and deny myself. One thing that I am sure about me is I am me, messy, exotic, stupid and real..like my desk.

Sorry seems to be the hardest word..

Манайхан нэг тийм уучлал гуйж сураагүй зантай юм тээ. Уучлаарай миний буруу миний алдаанаас болоод ингэчлээ. Дахиж ийм зүйл гаргахгүй хичээнээ гээд хэлэхийн оронд "Сүртэй шд" "Байх шд" гэж мэгээд. Уучлал гуйхаар нэр хүнд нь унаад, ритинг нь буураад эвгүй байдалд орно гэж боддог. Харин ч эсэргээрээ одоогийн нийгэмд буруугаа хүн рүү чихдэг үйлдэл, худлаа даамардаг үйлдэл бол хог гэдгийг хүмүүс мэддэг болсон. 

"Үнэндээ хүүхэд өвдлөө, ханиад хүрлээ, би шоудлаа амжихгүй болчихлоо гээд ч хамаагүй хэлбэл өөр л дөө. Учраа хэлэхгүй муриснаа, бантаж худлаа томрох бол үнэндээ л. Тэрний оронд үнэнээ хүлээгээд уучлал гуйвал хүндлэгдэнэ үү л гэхээс нэр хүнд нь лав шалан дээр мөлхөхгүй. Харин ч гүрийх үед чинь "Аан" гэж хариулчхаад "Новш" гэж бодохвийдээ. УУЧЛААРАЙ арай л хэлчихэв үүдээ энэ одоо.  

Томрох тусмаа жижиг харагддаг болсон хорвоод Sorry seems to be the hardest word..

Ном унших уу Яах уу

Данхайсан толгойтой төртэй, данхайсан хэдэн хурган дарга нартай, иргэдийн албан хаагчдын мөнгөөр цалинждаг байж иргэддээ үйлчлэх ёстойгоо мэдэхгүй, иргэдээ даргалах ёстой гэж эндүүрдэг. Хүний гар харсан хэдэн өлөн дарга нар зурах ёстой гарын үсгээ зурахгүй шалтгаангэй хойшлуулж, хоол унданд орж, идэж ууж бaйж хөдөлдөг, мэрж идээд сурчихсан. Иргэдээ мэдлэгжиж мэдээлэлжүүлэхгүй байж, тэрийг далимдуулж хүний эрх зөрчсөн, дээдэстээ ээлтэй новшийн хууль батална. Иргэдээ жижиг дунд, бизнес эрхлүүлэхгүй, тэнгэрт хадсан стандарт тавина, улсын өгсөн жижиг лангуунд лангуу эрхэл гэж цаанаас нь дарамтлаад, дундаас нь мөнгө иднэ. Арчаагүй, ажлаа мэдэхгүй хэдэн намын хаалгаар орж ирсэн, сургуульд сууж байгаа хүүхэд шиг ажлаа сурч ядсан хэдэн даргатай. Тэр нь тэрүүхэндээ хөөрхөн бондгор гэдэстэй. Хүнийг зүсэлж үйлчилсэн новшийн үйлчилгээтэй. 

Тэгээд энэ хэд тэтгэвэрт гарахыг хүлээх үү? Залуучууд жаахан ном уншиж, тархиа цэнэглэж, ямар нэг юм хийх үү? 

Үүнийг шинэ үе, та л өөрчилж чадна. Гэхдээ танд мэдлэг хэрэгтэй. 

Би бас л онгоцонд сууж чадсангүй-Гэхдээ нимбэгний жүүс хийж уусан

Бээжингийн онгоцны буудлын цонхоор бөмбөлөг шилэн оройтой байшин харагдана, том жижиг тээврийн автобуснууд зогсож, ирэх нь ирж, явах нь явсаар машин унаа, хүмүүс холхино. Би бас л онгоцонд сууж чадсангүй. Энэ удаа их тэнэг шалтгаанаар. Хямдыг нь бодож онлайн билет захиалахдаа овгийн нэг үсэг алдаж бичсэн алдаа. Тэгээд эцэстээ би, би биш ч болох шиг. Тэгээд Хонг Конг гэдэг айл руу явахын даваан дээр үлдлээ. Хоёр найз маань онгоцонд суухаар гүйх мөч, уйлаад тэврэлдэх мөч, ганцаараа үлдээд гөлийх мөч. 

Өөрийгөө энэ үед хилийн дээсний цаана хэн ч биш, юу ч биш гэдгээ мэдэрч тэнэгтэж зогтусах мөч. Одоо онгоц ниссэн.... Эргэн тойрон хүмүүс. Бүгд үл мэдэх. Зарим нь инээх ч хоосон мэт. Өмнө нь онгоцны буудал их л гоё газар мэт санагддаг байж билээ. Маш чухал газар, бас тэнд ид шид болж өнгөрдөг. Гэтэл энэ удаа зүгээр л дамжин өнгөрөх цэг байсныг ухаарлаа. Энд ид шид алга зүгээр л ажлаа хийж буй хүмүүс, ашгийн төлөө худалдааны газрууд, хүмүүс дамжин өнгөрөхдөө суух сандлууд. Энэ байшин хүнгүй мэт. Хичнээн хайнга тэнэг байснаа бодсон ч юу ч хийж чадахгүй болох тэр мөч хамгийн эзгүйрсэн, хөндий, гөлийсөн, унасан, хоосон байв. 

Ингээд ид шид болоогүй маргааш нь би гэртээ харьсан. Гэхдээ энэ бүтэлгүй дурсамж, тэдгээр сэтгэлээр унасан мөчүүд бас л амьдрал гэдэг их аялалын нэг хэсэг нь гэж бодож явнa. Бүгд л алдаж, алдаан дээрээсээ суралцдаг. Anyways, life goes on…Тэгээд онгоцны буудал дээр дуртай Green tea latte-гаа whipping cream-тэй захиалаад, уунгаа амьдрал бодож байгаад л ирсэндээ хэхэ. Хэрвээ амьдрал чамруу нимбэг шидвэл, нимбэгний жүүс хийж уу. 

Хүлээн зөвшөөрөх

Зарим зүйс цагаа олсон мэт санагддаг. Харин зарим нь үгүй. Гэхдээ юунд ч тохиромжтой үе гэж байдаггүй. Амьдрал баялаг тул бид зүгээр л болж байгаа зүйсийг байгаагаар хүлээж авч, гол нь хүлээн зөвшөөрч, урагш алхах хэрэгтэй. Надад ийм зүйл тохиолдох ёстой, би сайхан амьдрах ёстой. Эсвэл надад ийм зүйл тохиолдох ёсгүй гэж бодогдох үе байвч, одоо дараагийн алхам л чухал.

Заримдаа сайхан зүйл тохиолдоход итгэхгүй байх нь бий, би ийм зүйл хүртэх эрхтэй гэж үү хэмээн өөртөө эргэлзэх. Гэтэл тэр нь таны хүртэх ёстой тэр л аз, жаргал мөн байж болох.

Заримдаа бид байгаа байхгүй, ирэх ирэхгүй, болсон, тохиолдсон зүйлсийг хүлээж авахыг хүсэхгүй өөрийгөө стрессдүүлдэг. Мэдээж зарим зүйл бидний хийсэн үйлдлийн үр дүн, зарим нь огт хамааралгүй биднээс шалтгаалахгүйгээр амьдралд гарч ирдэг бэрхшээлүүд.

Таны хүсч буй зорилгод эхлэх тохиромжтой цаг гэж байхгүй. Зүгээр л эхлүүлсэн зүйл чинь дараа нь цагаа олсон байх нь бий. Тэрийг тааварлашгүй. Тиймд зүгээр л эхлүүл, асуудалдаа шийдэл хайж олоод, урагш алх. Битгий гоншигонож, бусдаас алдаа хай. Та өчигдрөөс илүү БИ болсон байх болно.

Stupid optimist :P

How do you measure success in people. 

There was an interesting point that we measure it by certificates and by first three places that people awarded. In any competition, there are first three places and one or two rewarding places. And the rest of others left the feeling that they are not competitive. But, even a failure, the failures can lead you to success. It is a success that person has tried it whether it was a failure or winning of that time. This person has acknowledged that he/she needs to improve. 

Never see failure as an end. That is the real end. You can improve through practice, reading and more failures. You have failed. So what? Anyone never succeeds with one trial. There is years of practice at the back of that person. For example: in Olympics, people practice and practice for years to win in one annual competition. Never sit back and give up. No one can win without endeavors. I may sound ridiculous and stupid optimist. But this motivation and stupid optimistic feeling never made me feel terrible. Never give up on your dream. Because, you can achieve it someday. 

Nice to meet you. This is part of me

Тэнд цэцэг ургана. Нарлуу мишээн.

 Хотын иргэн та нийслэлийн маань талаас илүү хувь нь гэр хороолол гэгдэх угтаа хувийн байшингийн хороолол нэртэй газарт амьдардгийг мэддэг л биздээ. Найзынхаа номын нээлтэнд очоод хэсэг амран дуу сонсон суухдаа. Миний харсан тэндхийн амьдралыг дуртган санав. Цагаан сараар толгойтын эцэс, Улиастайн эцэсрүү явахдаа энэ бол жирийн л нэг хотын хөдөөгийн гудам гэх сэтгэгдэл төрж байвуу..

Хүн харсан үзснээсээ илүү сэтгэж чаддаггүй. Түүн шиг хувцасгүй нэг нь хувцастай болохыг, өвөл шөнөөр шөнөжингөө гал түлэх нүүрстэй байхыг, усаа аваад гэртээ ороход ээжийн өгөх нэг чихэр л хамгийн сайхан мөч мэт санагдах. Айлын ах талх таллаж авна. Манай ээж граммын тос авна. Аав хааяа архи ууж ирнэ.Би аавыг уух ёстой гэж бодно. 

Өвөл гадаа утаа ихтэй хоолой бооно. Гэрлүү харихаар автобусны буудлаас алхтал замаа олохгүй жаал төөрлөө. Ээж хоолоо хийсэн боловуу гэж бодно. Унтхаасаа өмнө даалгавраа хийгээд ээжид аяга угаахад тусална. Би том болоод байранд амьдарна бид ус халааж, усанд орж, аяга угаахаа болино. (Мөрөөдөл!)

Намайг гэр хороололд амьдардаг гэж сургуулийн зарим хүүхдүүд дооглосон. Харин ч би өдөр бүр оймсоо өөрөө угаадаг юм чинь. Тэнэг эрх бацаанууд. Ээж өнөөдөр захаас өндөг авсан. Варений шилтэй. Ээжээс асуухаар тэд өндгөө ингэж зардаг болсон гэсэн. (Зах дээр хагарсан өндгүүдийг цуглуулаад шилэнд хийж хямд зардаг. Махны шулсан ясыг хямд аваад удаан буцалгаж шөл гаргадаг).

Хаа тааралдсан газраа цэцэг мэт хүүхдүүдийн мөрөөдлийг усалдаг нэгэн байгаарай

8км 400метр номны дууг сонсхуй дор..

Л.Энхжин

Үнэгүй ажил

Би үнэгүй ажил хийдэг. Зарим нь намайг яагаад энэ ажлыг хийдгийг их гайхдаг. Учир нь тэд зөвхөн цалинтай ажил хийдэг. Сайн дурын ажлыг би мөнгөний төлөө биш өөрийнхөө болон бусдын сайн сайхны төлөө хийдэг. Үүнийгээ миний нийгэмд хүлээсэн үүрэг гэж боддог. Саяхан "Ted Ex Монгол"д суунгаа ингэж бодлоо. Би үнэгүй ажил хийдэг гэсэн сэтгэгдлээс ондоо зүйлийг бусдад харуулаагүй юм байна гэж бодлоо. 

1. Юун түрүүнд би бусдын өмнө хариуцлагатай байж сурсан. Үйл ажиллагаа, семинар, уулзалт, сургалт хийх бүрт хэрэгцээт тоног төхөөрөмжтэй анги, слайд бэлтгэл, цай унд... гээд жижиг зүйлс болгон чухал байдаг. 

2. Төслийн тухай ойлголттой болсон. "Улиастай номын сан" төсөл дээр ажиллахдаа, жижиг төслийн загвар гаргаж, гэрийн дотоод зураг, зохион байгуулалт, ажлын хөлс.. гээд л бүхий л зүйлс, нэг хадаас хүртэл чухал байдгийг ойлгосон. Гэр номын санд зориулсан хандиваар цуглуулсан номуудыг янзалж суухдаа энэ бол хэдэн өдрийн тууштай ажил гэдгийг мэдэрсэн. 

3. Асрамжийн газар үнэгүй хичээл заахдаа би тэдэнд хайр дутагддагийг мэдэрсэн. Мэдээж би бүх асрамжийн газрын хүүхдүүдийг аваад өсгөж чадахгүй ч тэдэнд бага ч гэсэн тусалж, ийм хүүхдүүдийн тоо багасаасай гэж хүссэн. Залуус маань гэр, бүл төлөвлөлтийг илүү сайн ойлгоосой гэж хүссэн.

4. Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн гүйлтийн уралдаан болохоос өмнө сургалтанд суусан. Нүдээ боогоод хүн дагаж явж туршилт хийсэн. Үүнд итгэл хамгийн чухал байсан. Дараа нь сургалт дээр "Тэднийг бүү өрөвдсөн харцаар хар" гэдэг үг их тод үлдсэн. (Сэлмэн хөлт Сараагийн сургалт). Тэдэнд жирийн хүн шиг хандах ёстой гэдгийг ойлгосон. Тусалж чадахгүй бол харцаараа хүнд хэцүү мэдрэмж бүү төрүүл. Учир нь тэд ч бас жирийн иргэд. 

5. "Нүдээ нээ" хөдөлгөөнд санхүү босгохын тулд стикер зарж гадуур явахдаа би бага ч гэсэн маркетинг сурснаа мэдлээ. (Идэрээгийн старт ап хэрхэн эхлэх тухай ярианаас) Наймаа хийж үзээгүй хүн бизнессмэн болж чадахгүй шиг. Бараа борлуулж 400мянган төгрөг олсон маань үүнд зориулсан туршлага байсныг ойлголоо. 

Мэдээж сайн дурын ажил үнэгүй. Та харин ч үүнд өөрийн цаг завыг зарцуулдаг. Энэ ажил надад сэтгэлийн урам зориг, бусдад тусалж чадах юм байна гэсэн итгэлийг өгдөгөөс гадна, хувь хүний хувьд хөгжиж байдаг. Энэ бол үнэгүй ч үнэ цэнэтэй, мөнгөөр хэмжигдэх боломжгүй зүйл билээ.

Утилитари үзэл

Утилитари үзэл нь онолын хувьд аз жаргалыг гол үнэт зүйлээ болгодог. Энэ онолыг үндэслэгч нь Жэрэми Бэнтам бөгөөд тэрээр бүх хүн аливаа нэг үйлийн үр дүнд аль болох адил тэгш аз жаргалыг эдлэх эрхтэй гэж үздэг. Утилитарианизын онолыг нийгмийн халамжийн хэрэгжилтэнд мөн ашигладаг. Энэ онол нь маш эртнээс үүсэлтэй бөгөөд Хятад болон барууны философийн аз жаргал бол сайн зүйл гэдэг суурь онолоос үүсэлтэй. Энэ онолын дагуу нийгэм дэх аз жаргалыг аль болох ихэсгэхэд чиглэсэн үйл ажиллагааг хүн явуулж байх ёстой. Хүн төрийг хүлээн зөвшөөрч байна уу, үгүй юу гэдэг нь хамаагүй. Төр аз жаргалыг ихэсгэснээр зүй ёсны болно гэж үздэг. 

Ямар ч нөхцөл дэх ёс суртахууны хувьд зөв үйлдэл нь ашигтай байх ёстой бөгөөд ашиг нь аз жаргалыг ихэсгэх, ая тухтай байх гэсэн утгатай юм. Гэхдээ энэ нь хэнд ашигтай вэ? ашиг нь ямар ашиг байх вэ? зөв үйлдлийг яаж тодорхойлох вэ гэдэг асуудлууд чухал болов уу. 

Утилитарианизм нь дэлхий ертөнц дээрх бүх үйлдлээс хүнийг л хамгийн аз жаргалтай болгох үйлдлийг хайдаг гэжээ. Энэ нь онол энэ утгаараа маш таалагдсан. Нэгэнт байгуулагдсан төр нь түмний төлөө бүх нийт, хамгийн олон хүний аз жаргалын төлөө ажиллавал улс орон илүү сайхан байх юм шиг. Гэхдээ аз жаргалыг хэмжих хэмжүүр хэрэгтэй. Хүн бүрийн аз жаргалын хэмжүүр өөр өөр боловч, мэдээж нийгэм бүхэлдээ аз жаргалтай байх нь чухал мэт. Миний бодлоор нийгмийн аз жаргалыг нийгмийн эрүүл, аюулгүй, иргэддээ ээлтэй байдлаар тодорхойлох нь байна. Мэдээж хүн бүрийн аз жаргалын хэмжүүр өөр боловч аль болох олон хүн эрх чөлөөгөө эдэлж, өөрийн дураар чөлөөт цагаа үр дүнтэй өнгөрөөж, эрүүл агаартай, хүүхдүүд тоглох талбайтай, өөрийгөө хөгжүүлэх боломж нь бүрдсэн ажлын нөхцөл орчинтой, улсын эмнэлгүүд, төрийн байгууллагууд үйлчилгээ сайтай байвал ихэнх хүмүүс аз жаргалтай байж болно гэж үзэж байна. 

Яг одоогийн байдлаар өвлийн Улаанбаатарт Монголчууд бид тийм ч аз жаргалтай биш байгаа болов уу. Хүүхэд, хөгшид, залуучуудгүй өглөө, орой утаанд угаартаж, бага багаар хордож, утаанаас хамааралтай өвчлөл нэмэгдэж, нас барж, хотод амьдарч буй хүн ам тэр чигтээ уушги амьсгалын замын өвчлөлд өртөж байна. Үүнээс үүдэн аптек, эмнэлэгт ачаалал ихсэж, аз жаргалтай, тайван амгалан хором мөчийг өнгөрөөхөөс илүү, эрүүл мэнддээ сэтгэл зовнин, эм, эмнэлэг ярьсан, гадаа мөсөн дээр хальтарсан хүмүүсийн тоо нэмэгдсээр. Эдгээр утаанаас үүдэлтэй өвчлөлүүдэд хүүхэд, хөгшчүүл дархлааны системийн үйл ажиллагаанаас болоод илүү өртөмтгий байгаа. Мэдээж залуучууд илүү дархлаа сайтай боловч, хамар хоолойн өвчлөлүүдэд нэрвэгдсээр бага багаар эрүүл мэндээр хохирч байгаа нь дамжиггүй юм. Гэтэл өнөөдөр төр үүнд хэрхэн хариуцлага хүлээх вэ? Төр татвар төлөгчдийн мөнгөөр тэжээгддэг. Тэгэхдээ хотдоо тэд амьдарч хамтдаа хорддог болов уу. 

Монгол улс Монгол улсын иргэн нэг бүрээс бүрддэг. Гудамжинд дуулан зогсох ах хүү, сүү зардаг эгч, ТҮЦ-ний эгч, цэвэрлэгч эгч, манаач ах, гудманд алхаж буй хүн бүр энэ улсын иргэн. Гэтэл өнөөдөр тэд бүгд аз жаргалтай амьдрах орчин нөхцөл бий юу? Байрны гадаах хүүхдийн тоглоомын талбайг булаан түрээсийн байшин барих нь зөв үйлдэл мөн үү. Хүүхэд хаана эрх чөлөөгөө эдэлж, бусадтай нийлж тоглож, хөгжих вэ? Уг нь тэр л байшин боссон талбайд. 

Утилитари онол нь өөрөө маш энгийн бөгөөд мөн чанартаа гурван угтвар нөхцөлтэй. Нэгдүгээрт, ёс суртахууны хувьд маш энгийн бөгөөд сайн нийгэм гэдэг бол аз жаргалыг дээд зэргээр хангах нийгэм. Хоёрдугаарт, төр аз жаргалыг байгалийн захиргаанаас илүүд авч үздэг. Гуравдугаарт, бидний сонголт нь төр үү, байгалийн захиргаа юу? Гэх мэт. Энэ онолын нэг дутагдалтай тал нь золигт гаргах зарчим байдаг бөгөөд олонхийн сайн сайхны төлөө цөөнхийг хохироож нь болно гэж үздэгт оршино. Жишээ нь: Террорист халдлага гарвал, ард түмэн ийм халдлага дахин гаргахгүйг шаардана. Гэтэл гэм буруутнууд шүүхийн өмнө очиж шийтгэл авсан үед л энэ нөхцөл хангагдана. Хэрвээ ард түмний сэтгэл санааг тайвшруулахын тулд өөр хүмүүст энэ хэргийг тохвол хэр шударга вэ? С.Зоригийн хэргийг олон хүн шүүмжилдэг. Олны хайртай хүн нас барахад алуурчныг олоогүй удсан ч сүүлд олон жилийн дараа алуурчдыг барилаа хэмээн зарласан. Гэсэн хэдий ч энэ хэрэг эргэлзээтэй хэвээр үлдсэн. Үүний адилаар олонхийн сэтгэл санааг тайвшруулахын тулд хүн хохироох нь зохистой бол энэ нь буруу юм. Хэрвээ ингэж үзвэл хэлмэгдүүлэлтийн хэрэг нь зүй ёсны мэт харагдах мэт. 

Мэдээж орчин үед ийм аллага, хэлмэгдүүлэлт болох тохиолдол бага боловч нийгэмд ийм зүйлс гарч болзошгүй юм. Энэ нь тухайн үед төрд хэн гарсан, хэн удирдаж буйгаас ихээхэн шалтгаалах мэт. 7 сарын 1-ний хэрэг хэмээн бидний мэдэх түүхэнд жирийн иргэдийг бослого гаргалаа хэмээн цагдаа халдаж, зодсон, хорьсон үйлдэл нь зөв үйлдэл мөн үү? 

Одоо Монгол улс парламентын засаглалтай. Бид эдгээр Улсын Их хурлын гишүүдийг төлөөллийн зарчмаар өөрдсдийгөө төлөөлүүлэхээр биднийг аз жаргалтай амьдрах нөхцөл боломжийг бүрдүүлүүлэхээр , бидний өмнөөс дуугарч, шийдвэр гаргах эрхийг өгөн санал хураалтаар сонгосон. Гэтэл одоо Монголын ард түмнийг та хэр аз жаргалтай байна гэж бодож байна вэ? Баян нь хөлжиж, баяндаа үйлчилдэг, нийгмийн дунд давхаргынхан нь татварын ихэнх хэсгийг төлж, төрийн төсвийнхөө ихэнх хэсгийг бүрдүүлдэг энэ улсад бид хэр удаан, хичнээн аз жаргалтай амьдарч чадах вэ? Тэгвэл үүнийг утилитари үзлийн дагуу хэрхэн хамгийн боломжит аз жаргалтай хэлбэрт шилжүүлж болох вэ гэдгийг манай засгийн газар нэг бодож үзэх хэрэгтэй юм шиг. Бид мэдээж ганц үзэл онолыг баримтлан улс орныг удирдах нь буруу боловч, утилитари онолын дагуу аль болох олон хүнийг хэрхэн, яаж аз жаргалтай амьдруулах вэ хэмээн бодож ажиллах нь энэ төрд гарсан хүмүүсийн ажлын гол мөн чанар гэж үзэж байна. Орчин үед хүний эрх, эрх чөлөө, эрүүл аюулгүй байдлыг маш ихээр дээдэлдэг болсон. Иймд эдгээр үнэт зүйлсээ эдлэхэд нь төр маш том үүрэг гүйцэтгэж удирдан зохион байгуулах шаардлагатай гэж үзэж байна. Гэхдээ нийтийг аз жаргалтай болгох нэрийдлээр бусдын эрхийг хохироох нь зохисгүй юм. 

Л.Энхжин 

Сэдэвлэсэн эх сурвалж: Улс төрийн философи (Жонатан Вольф)

Мэдрэмжийн өрөө

Энэ хаалгыг татвал гуниглаж буй нэгэн эмэгтэй бий. Татах уу? Яах уу? Хүний гунигтай зүйл уншаад дэмий ч юмуу. Гэхдээ л энэ өрөөгөөр ороод гармаар нэг тийм мэдрэмжийг үзээд өнгөрмөөр ч юм шиг. Дараагийн хаалгыг тэсэн ядан хүлээнэ. Гэхдээ наана нь үүгээр хальт шагайчихъя. Хаалгыг нээлээ.... Тэнд ийм бодол байна. Бачуурал ихтэй гэхдээ дараа нь нимгэрсэн.

Түүнд гомдсон сэтгэлээ юугаар тайлах вэ гэж зөндөө бодлоо. Дотор бачуураад нэг л бишээ. Уйлъя гэтэл бардам зан зулгаагаад шүдзуумаар ч юм шиг. Тэгээд л гаднаа инээж, дотроо бачууран алхах тэр өдрүүд. Хэдэн хоног гөлийж явлаа. Хүчилж инээж бусдад харагдлаа. Гэхдээ нуугаад нуугаад харагддаг зүйл бол харц минь байсан. Гундуу байгаа боловуу гэж өөрөөсөө айна. Хэдэн өдрийн дараа гэртээ ганцаараа кино үзэж суулаа.Хайрын тухай... тэгээд л мэгшиж эхэллээ. Би өөрөө өөртөө уйлж байлаа. Дэрлэх хүн байсангүй. Арчих алчуур байсангүй. Жижигхэн алчуур байсан ч багадах санагдана. Тэгээд цурхирч уйллаа. Уйлаад л байлаа, уйлаад л байлаа. Хэсэг хугацааны дараа жаал тайвширч, бүлцийсэн нүдээ угаагаад, өөрийгөө толинд харж инээлээ. Энэ царайг ээ. Хардаа. Өөртөө инээд ч хүрэх шиг... Тэгээд дараа нь цай уухаар ус буцалгагачинд ус хийлээ. Ус буцалхыг хүлээнгээ нүдээ арчин зогсоно. Хоолой дээрх зангирал тэр нулимстай хамт урссан. Багассан. Би уйлсандаа баярласан. Тэгээд халуун цай оочлон, үргэлжлүүлээд зурагтаа үзлээ..............

#өглөө #өгүүлэл1

Тэр минь өглөө намайг үнсэж сэрээлээ. Ингэж сэрэх хичнээн сайхан гээч хэдэн мянган сэрүүлэгэнээс ч илүү таатай. Цайгаа уугаарай гэж хэлээд нөгөө өрөө рүү орлоо. Би нойрмоглон нүдээ нухлаад. Орноосоо өндийлөө. Нар нилээн дээр гарчээ. Хагассайн өдөр шүүдээ. Нээрэ тийм. Ажлын өдрүүдээр авч чаддаггүй нойроо амралтын өдрөөр л авах юмдаа. Босоод халаадаа авч өмслөө. Хаврын өдрүүд дундаа орсон, гадаа нар ээсэн сайхан өглөө байна. Угаалгын өрөө рүү алхлаа. Тэр минь кофе чанаж байна. Ямар сайхан үнэртэж байнаа. Тэгээд угаалгын өрөөнд ороод нүүр гараа угааж, шүдээ угаагаад гал тогоо орлоо. Тэр минь өглөөний цай бэлдчихэж. Америк маягийн өглөөний цай. Шарсан өндөг, шарсан гахайн мах 2 хэрчим, улаан лоольтой. “Баярлалаа хайраа” гэж хэлээд би хоолоо харлаа. Тэр минь “Сайхан хооллоорой” гэж хэлээд инээмсэглэв. Шарсан талхан дээрээ өндөг тавиад хазлаа. Талхны шар хийх чимээ, саяхан шарсан халуун өндөгний амт. Хоёулаа өнөөдөр юу хийх вэ, гарч кино үзэх үү гэж тэр минь асуулаа. Би ч баяртай нь аргагүй тэгье гээд л дэвхэцлээ. Өглөөний цайгаа уунгаа би түүнрүүгээ инээмсэглэн хэсэг ажлаа. Түүнтэйгээ ханилсан минь зөв сонголт шүү. Хөөрхөн гэж.. "Хөөрхөн гэж" гэдэг үгээ өөрийн мэдэлгүй чанга хэлж орхилоо. Тэр дахиад л инээмсэглэв. Ажлын өдрүүдээр би түүний өглөөний цайг бэлдэж өгдөг. Харин амралтын өдрүүдээр тэр минь бэлддэг. Бас болзоог тэр минь хариуцдаг. Ингээд л гэрлээд удаагүй бидний амьдралын амралтын нэг өдөр эхэллээ. Компьютер луугаа алхлаа.. кино харахаар. (сайхан өглөө..)

Урагшаа явсан тэмдэглэл 2018 #2

Хятдууд нээрээ хятад гоймонгоо өөрсдөө иддэг юм байна лээ шд хахаха. Тэдний дуртай өнгө улаан, үсэг нь ханз учраас л нэг л өөр харагддаг тээ. Харваас хужаа хахах. Тийм байх нь аргагүй л юм байна лээ. Харваас хужаа юмаа өөрсдөө бас иддэг юм байна лээ гэхдээ. Юу хэлэх гэсэн бэ гэхээр бид өөрсдөө л үндсэрхэг үзэл нэрэндээ хэтэрхий муйхар хандаад байх шиг. Таныг хорлоё гэж хятад гоймон гарсангүй. Зүгээр л тэнд байгаа гоймонгоос наймаачид авчирдаг хэрэг. Хятад хатаасан жимсээ тэд иддэг. Хятад гоймонгоо тэд иддэг. Энэ бол зүгээр л хятад бараа болохоос тусгайлан танд зориулсан хор биш гэдгийг л ойлгочихвол юутай таатай. 

Мэдээж сайн, муу бараа байна. Хямдыг нь авчирч үнэ нэмж зардаг нь хятдууд биш манайхан л юм байна лээ үнэндээ. 20 юаны биш, 6 юаны тирког ашгаа бодоод авчирдаг. Арай үнэтэй жимсийг биш, арай хямдыг нь сонгож авчирдаг. Өөрсдөө бид барилгаа баридаггүй, дээд заяат хүмүүн бид тийм дор ажил хийхгүйн улмаас, хямд цалинтай хятад ажилчдыг манайхан өөрсдөө оруулж ирдэг. Гадаад дотоод Монголоо ч сайн ялгахгүй, жирийн иргэдийн зарим нь Монгол ч гэж мэдэхгүй байхад бид л өөрсдийгөө онцгойлон харж тэдний дайсан мэт үзэж, зүгээр дороо үсчин тэнхээ, стрэссээ барах мэт...Харин дээрээ хөлөө олоод хилээр нэвтрэх иргэдийн тоонд хязгаарлалт тавих хэрэгтэй мэт. Дээрээ суудлаа олохгүй бол доороо гүйдлээ олохгүй гэж..Угаасаа л бодлого, ухаанаар дийлэхээс хүний тоогоор дийлэхгүй ард түмэн шүү дээ.